Wat is Copyright?
Bij het aanbieden van opdrachten krijg ik wel eens de vraag: “Hoe zit dat nu met copyright?”
Ik ben er eens diep ingedoken en ik ga het uitleggen:
“Copyright” is het engelse woord voor “auteursrecht”.
Auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk om dat werk openbaar te maken en te verveelvoudigen… (Artikel 1 auteurswet). Dit recht blijft dus altijd bij de maker van een Illustratie. Auteursrecht rust op alles dat voldoende origineel is. Denk bijvoorbeeld aan foto’s, video’s, muziek, teksten, grafische vormgeving, illustraties en beeldhouwwerken.
Ik zal hieronder uitleggen over het kopen en gebruiken van, door mij gemaakte, illustraties.
Wat bedoel je “dat het recht bij de maker blijft”?
Dat de maker altijd de maker van het werk blijft, spreekt voor zich. Als ik een illustratie verkoop, blijf ik de maker van de illustratie. Daarnaast hou ik als maker ook het auteursrecht. Daarom zal de koper eerst aan mij (de maker) toestemming moeten vragen als hij het werk wil veranderen, wil doorverkopen of commercieel wil afzetten.
Een ander kan mijn werk ook niet op een andere manier gaan gebruiken dan overeengekomen. Je kan bijvoorbeeld een illustratie die je gekocht hebt om op je website te plaatsen niet op t-shirts gaan drukken en commercieel gaan verkopen. Ook daarvoor zal je eerst aan mij toestemming moeten vragen.
Er zijn ook uitzonderingen:
Je mag je voor eigen gebruik downloaden (een foto of illustratie van internet gebruik je dan als thuiskopie) of namaken en kopiëren (privé kopie). Ook zijn er speciale uitzonderingen voor de pers en voor het onderwijs en bibliotheken.
Maar als je ervoor betaald, dan wordt je dan toch eigenaar?
Niet helemaal….
Auteursrecht valt onder het intellectueel eigendomsrecht en ‘koop’ bestaat niet in het intellectueel eigendomsrecht. Er is geen sprake van koop of eigendom. Sterker nog, meestal betaal je vooral voor de dienst (een ‘licentie’, zie uitleg in het volgende kopje): een illustratie voor je website of het ontwerpen van je huisstijl, een muur illustratie en ga zo maar door.
Hoe werkt het dan?
Als je een illustratie of tekening van mij koopt, neem ik in de factuur een ‘licentie’ op. Dit is een eenmalig gebruiksrecht. Vaak is dat een zin waarin omschreven wordt waar jij het werk voor mag gebruiken. Daarnaast kan je in mijn Algemene Voorwaarden informatie vinden. Ook staat er onderaan de factuur de zin:
“De ontwerpen van Vanessa vallen onder het auteursrecht en mogen alleen gekopieerd worden met toestemming van haar (de ontwerper)”.
Dus, wat is een licentie?
Een licentie is een gebruiksrecht. Een ‘gewone’ licentie is standaard. Het woord ‘licentie’ staat meestal ook niet in de offerte of factuur. Er staat alleen waarvoor het werk gebruikt kan worden. In alle intellectueel eigendomsverkopen wordt er verwacht dat de klant de wet kent.
Wat is een exclusieve licentie?
Mocht je toch meer met een illustratie willen doen, dan kan je daar een ‘exclusieve’ licentie bij mij aanvragen. Dit wordt vaak gedaan bij het publiceren van illustraties in een boek. Met zo’n exclusieve licentie kan de uitgever de illustraties publiceren in het boek, een promocampagne opzetten, merchandise maken. Bij merchandise komen er ook royalties, dan krijg ik als maker ook een afgesproken percentage van de verkoopprijs.
In zo’n ‘exclusieve’ licentie wordt vastgesteld waar (medium), hoe lang of hoe vaak (duur) en hoe (aard) de illustratie gebruikt mag worden. Ook kan je afspreken waar de licentie geldt: Bijvoorbeeld alleen binnen Nederland, binnen de Benelux, etc.
Wat is een aanvullende licentie?
Stel, als opdrachtgever wilde je eerst illustraties voor een poster, maar je zou nu ook graag de illustraties voor je huisstijl willen gebruiken. Hoe werkt dat dan?
Dan krijg je te maken met een ‘aanvullende’ licentie. Dat betekent dat ik een nieuwe licentie aan jou geef voor het gebruik van de illustraties voor je huisstijl. Je verdient (mogelijk) geld met dit nieuwe gebruik van mijn werk, dus ook de maker (ik) dient gecompenseerd te worden.
Waarom betaal je als opdrachtgever voor een licentie?
Een opdrachtgever kan (veel) geld verdienen aan een illustratie of ontwerp. Dus het maken alleen, in uren maal het uurtarief, dekt niet de waarde van het gemaakte werk. De waarde van het gemaakte werk wordt daarom tevens in rechten uitgedrukt.
Als je een illustratie van mij koopt, dan let je op het volgende. Het is best makkelijk te begrijpen:
* Gebruik de illustratie waarvoor je het gekocht hebt. Een leuke illustratie voor je Zoom sessie? Gebruik het dan niet voor een compleet nieuwe huisstijl. De prijs voor eenmalig gebruik ligt namelijk ook lager dan voor een uitgebreide dienst.
* Je mag wel de illustratie op je website, social media of newsletter zetten ter promotie van mijn werk. Heel leuk zelfs!
* Je mag de illustratie ook privé gebruiken, bijvoorbeeld dat je het kopieert om er placemats voor thuis van te maken… zo maar een idee!
* Je mag de illustratie niet commercieel in de markt zetten. Dan moet je altijd toestemming vragen.
Maar als je nu echt het werk ‘helemaal’ wil kopen, ook het auteursrecht?
Dit heet een ‘overdracht’ van het auteursrecht, oftewel afkoop of buyout. Die overdracht moet gebeuren met een akte. Dat is best een gedoe, en prijzig, en eigenlijk niet nodig want je kan ook om een ‘excusieve’ licentie vragen.
Als je als opdrachtgever het gemaakte werk voor veel verschillende uitingen en voor lange duur wil gebruiken, kan je een afkoop of buyout overwegen. In plaats van bij hergebruik van het werk telkens een nieuwe licentie aan te vragen, kunnen jij en ik (maker en opdrachtgever) een bedrag afspreken waarbij jij het gemaakte werk op verschillende manieren en voor langere duur mag gebruiken.
Hoe zit dat met auteursrecht op illustraties die je online vindt?
Ja! Ook op beeld geplaatst online zit auteursrecht!
Makkelijke regel: Copyright is niet het right to copy!
Je mag geen beeld gebruiken die je op het internet gevonden hebt zonder toestemming van de maker.
Dit onderwerp heeft ook een heel scala van uitleg en mogelijkheden. Voor meer informatie is het goed om om de websites van autersrecht.nl of BNO.nl te kijken.
NB: Ik ben geen jurist. Je kan geen rechten aan bovenstaande informatie ontlenen. Ik heb een samenvatting gemaakt van alle informatie die voorhanden is, zoals op:
www.auteursrecht.nl
www.bno.nl
